Διαταραχές του Δεσμού

Επίσης, στην ελληνική μετάφραση του DSM-IV, γίνεται λόγος για «διαταραχές της προσκόλλησης». Έχει επισημανθεί ωστόσο ότι ο όρος ¨προσκόλληση¨ έχει αρνητικές συμπαραδηλώσεις στην ελληνική γλώσσα. Κατά τη γνώμη μας, ο όρος ¨δεσμός¨ αποδίδει με μεγαλύτερη ακρίβεια την έννοια του όρου "attachment", και για το λόγο αυτόν η χρήση του θα προτιμηθεί σε αυτό το κείμενο.
Τα βρέφη στο ανθρώπινο είδος έχουν την ανάγκη της φροντίδας των ενηλίκων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα είδη του ζωικού βασιλείου. Στα πλαίσια αυτής της παροχής φροντίδας αναπτύσσεται ο δεσμός των βρεφών με τη μητέρα ή άλλα πρόσωπα που τα φροντίζουν. Το είδος της φροντίδας και των συναισθηματικών ανταλλαγών που αναπτύσσονται στα πλαίσια αυτής της αλληλεπίδρασης καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, την ποιότητα και τη λειτουργικότητα του δεσμού.
Στα μέσα του εικοστού αιώνα, τόσο η θεωρία του δεσμού (Bowlby,1969) όσο και οι μελέτες του Spitz (1945) για τις δυσμενείς συνέπειες της «ιδρυματοποίησης» στη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη των βρεφών υποκίνησαν το ενδιαφέρον των ερευνητών σχετικά με τα προβλήματα που ενδέχεται να αναπτύξουν τα βρέφη που μεγαλώνουν σε περιβάλλον όπους τους παρέχεται ελλιπής γονεϊκή φροντίδα. Ωστόσο, η συμπερίληψη των διαταραχών του δεσμού στα διεθνή εγχειρίδια ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών αποτελεί πρόσφατο εγχείρημα, λόγω των περιορισμένων ερευνητικών δεδομένων για τη στήριξη των διαταραχών αυτών ως αυτοτελών διαγνωστικών κατηγοριών.
Τα νεογνά είναι γενετικά προγραμματισμένα να αντιδρούν θετικά στην ανθρώπινη παρουσία. Σε ηλικία δύο εβδομάδων δείχνουν σαφή προτίμηση προς την ανθρώπινη φωνή σε σχέση με άλλους ήχους, ενώ σε ηλικία τεσσάρων εβδομάδων υπάρχουν ενδείξεις ότι αναγνωρίζουν και προτιμούν τη φωνή της μητέρας τους. Στην ηλικία των δύο μηνών σταθεροποιείται η βλεμματική επαφή, ενώ μεταξύ τριών και τεσσάρων μηνών αυτές οι πρώιμες ενδείξεις δεσμού αποκτούν συνοχή και ενότητα, έτσι ώστε το βρέφος να είναι σε θέση να αναγνωρίζει το ανθρώπινο πρόσωπο και να δείχνει σημάδια ικανοποίησης από την ανθρώπινη επαφή.
Ανάμεσα στον έκτο και ένατο μήνα, οι αδιαφοροποίητες αντιδράσεις του βρέφους απέναντι στα ανθρώπινα πρόσωπα αρχίζουν να αλλάζουν μορφή καθώς εμφανίζεται ένα είδος επιλεκτικής προτίμησης προς τη μητέρα και άλλα σημαντικά πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντος του παιδιού. Τα πρόσωπα αυτά είναι πλέον σε θέση να καθησυχάζουν το παιδί σε στιγμές ανησυχίας και να του προκαλούν τη μεγαλύτερη χαρά σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο. Ταυτόχρονα, κάνουν την εμφάνισή τους δύο αρνητικά συναισθήματα, το άγχος του αποχωρισμού, όταν η μητέρα απομακρύνεται από το παιδί, και το άγχος προς τα ξένα πρόσωπα, το οποίο εκδηλώνεται με μικρότερου ή μεγαλύτερου βαθμού ανησυχία όταν μη οικεία πρόσωπα πλησιάζουν το παιδί.
Φαίνεται λοιπόν, ότι η φυσιολογική διαδικασία ανάπτυξης του δεσμού είναι ένα μείγμα από θετικά και αρνητικά συναισθήματα, όπως αγάπη, αγωνία και φόβο. Οι πιθανότητες για την εμφάνιση ανασφαλών μορφών δεσμού αυξάνονται όταν τα αρνητικά συναισθήματα που συνοδεύουν τη διαδικασία ανάπτυξης του δεσμού αρχίζουν να κυριαρχούν και να καταλαμβάνουν μεγαλύτερο χώρο από τα θετικά συναισθήματα στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στο βρέφος και το πρόσωπο που το φροντίζει.