Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι η διαδικασία ενημέρωσης για την αναπαραγωγή, τη συνουσία και τις σεξουαλικές σχέσεις. Αφορά θέματα ανατομίας, αναπαραγωγής, διαφορών των φύλων και υγιεινής. Επίσης αναφέρεται σε κινδύνους, σε πρόληψη εγκυμοσύνης και σε τεχνικές γονιμοποίησης. Η σεξουαλική ηθική, οι υποχρεώσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, ιδανικά και αξίες, όπως αμοιβαίος σεβασμός, υπευθυνότητα και αγάπη θα πρέπει επίσης να αποτελούν μέρος της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Θα πρέπει να γίνεται με τους απλούστερους όρους και με τα πιο λιτά λόγια, μια και υπάρχει η τάση στους ανθρώπους να λένε πολλά, χωρίς να μπαίνουν στο κύριο θέμα καθόλου, όταν μιλάνε στα παιδιά για το σεξ.
Υπάρχει επίσης η τάση, να μιλούν για τα θέματα αυτά με πολύ συναισθηματισμό. Στόχος μας είναι το παιδί να κατανοήσει, ότι η σεξουαλική επαφή είναι ένα απολύτως φυσιολογικό κομμάτι της ζωής μας και να ενημερωθεί έγκυρα γι' αυτό, χωρίς να του μένει η αίσθηση ότι πίσω από το σεξ υπάρχει κάτι πονηρό, απαγορευμένο ή κρυφό. Για το λόγο αυτό σημαντικό είναι οι γονείς που θα αναλάβουν να μιλήσουν στα παιδιά τους για τη σεξουαλική πράξη, να το κάνουν με την ίδια ψυχραιμία που απαντάνε σε άλλους είδους ερωτήματα του παιδιού.
Γέλια, πονηρά χαμόγελα, αμηχανία, προσπάθειες αποφυγής της συζήτησης ή αντίθετα υπερβολικές εξηγήσεις, κάνουν το θέμα αυτό ελκυστικό για το παιδί, παρουσιάζοντας το όμως ταυτόχρονα ως κάτι απαγορευμένο. Ο γονέας θα πρέπει να αποφεύγει να είναι περιπαικτικός, τιμωρητικός, βιαστικός ή να δείχνει αμήχανος. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται, με καταπληκτική ακρίβεια, τις λεπτές και υπονοούμενες αποχρώσεις και σημασίες που συνυπάρχουν στις απαντήσεις των ενηλίκων.
Το παιδί παρατηρεί ότι δεν προκαλεί καμιά ιδιαίτερη προσοχή στους γύρω του, όταν λέει τις λέξεις «πόδι» ή «χέρι». Αντίθετα, παρατηρεί ότι το ίδιο ακροατήριο συγκεντρώνει την προσοχή του επάνω στο παιδί, όταν μιλάει για τα γεννητικά όργανα. Επίσης, παρατηρεί ότι, λέγοντας τέτοιες λέξεις, προκαλεί θυμό ή ιλαρότητα στους γύρω του. Το παιδί στην περίπτωση αυτή θα αρχίσει να ψάχνει μόνο του να βρει τις πληροφορίες που θέλει και ελάχιστα θα εμπιστεύεται και θα απευθύνεται στους γονείς. Έτσι, ενέχει ο κίνδυνος της παραπληροφόρησης αλλά και της αντιμετώπισης του σεξ με μεγαλύτερη συναισθηματική βαρύτητα απ' όσο του αξίζει.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αρχίζει από την αρχή της ζωής του παιδιού με τρόπους άδηλους, μη ορατούς, μη απτούς. Ο ίδιος ο γονέας με την παρουσία του και μόνο παρέχει σεξουαλική αγωγή. Δεν είναι τόσο το τι λένε οι γονείς αυτό που μορφώνει το παιδί στο σπίτι, όσο το τι κάνουν. Η ηλικία των τριών ή τεσσάρων ετών είναι η ηλικία που γενικά αρχίζει το παιδί να κάνει συγκεκριμένες ερωτήσεις. Αν οι μητέρες βιαστούν πολύ, ακόμα και οι καλύτερες προσπάθειες πάνε χαμένες. Αλλά και πάλι, αν αργήσουν πολύ, κινδυνεύουν να γελοιοποιηθούν.
Γύρω στα 4, το παιδί φυσιολογικά θα αρχίσει να ρωτάει γύρω από τη γέννηση των παιδιών και εκεί είναι η καλύτερη ηλικία για να αρχίσει η σεξουαλική αγωγή. Αν το παιδί ως τα 6 του δεν έχει ρωτήσει, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κάτι στη στάση των γονέων που το εμποδίζει να απευθυνθεί σε αυτούς για να πάρει τις απαντήσεις που θέλει. Θα πρέπει, λοιπόν τότε οι ίδιοι οι γονείς να βρουν την κατάλληλη ευκαιρία για να μιλήσουν στο παιδί για το σεξ και την αναπαραγωγική διαδικασία.
Μια εγκυμοσύνη ή η γέννηση ενός μωρού στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον της οικογένειας, μια ταινία στην τηλεόραση, μια παιδική ιστορία, ένα μωρό στο πάρκο μπορούν να αποτελέσουν καλές ευκαιρίες για να ξεκινήσει μια τέτοια συζήτηση. Βιβλία, εμπλουτισμένα με εικόνες σε μορφή παραμυθιού θα μπορούσαν να είναι πολύ βοηθητικά. Κατά την προεφηβεία (10-13 ετών) και την εφηβεία (12 -18), η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση θα πρέπει να αρχίζει με τις αναμενόμενες αλλαγές στο σώμα και στην ψυχολογία του ατόμου κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Πρέπει να γίνεται εκτεταμένη και αναλυτική αναφορά στα γεννητικά όργανα και στον τρόπο λειτουργίας τους τόσο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης, όσο και κατά τη διάρκεια της κύησης.
Η σεξουαλική αγωγή δεν πρέπει να περιλαμβάνει μόνο θέματα που αφορούν τη σεξουαλική πράξη αυτή κάθε αυτή. Θα πρέπει να αναφέρεται γενικότερα σε θέματα σχέσεων και σε συναισθήματα. Οι έφηβοι συχνά έρχονται αντιμέτωποι με πρωτόγνωρα συναισθήματα κατά την επαφή με το άλλο φύλο, τα οποία πιθανόν να μη ξέρουν πώς να τα διαχειριστούν. Καλό είναι να μιλάμε μαζί τους για τη συντροφικότητα, την κατανόηση, τη στήριξη, το σεβασμό, την εμπιστοσύνη, την ασφάλεια, την αγάπη, τα κοινά ενδιαφέροντα.
Ένα καλά ενημερωμένο παιδί, μαθαίνει να μη ντρέπεται για το σώμα του και να αποδέχεται τα ερωτικά του συναισθήματα ως κάτι φυσιολογικό, όπως πραγματικά είναι. Όταν, λοιπόν, τα παιδιά θα φθάσουν στην περίοδο της εφηβείας κατά την οποία θα υπάρξει η αφύπνιση της σεξουαλικότητα, θα έχουν μάθει να σέβονται το σώμα τους και να το χειρίζονται σωστά.
Σε κάθε περίπτωση, για θέματα που παρατηρείτε ή αντιμετωπίζετε μια δυσκολία, η συμβολή ενός ειδικού είναι αναγκαία για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου.
www.kids-center.gr
Σχοινά Λιάνα
Ψυχολόγος
